طلاق توافقی چیست؟ از ثبت دادخواست تا اجرای صیغه طلاق(بخش دوم)
مقدمه
در یادداشت اول پس از بررسی انواع طلاق در ایران و اقبال بیشتر مردم به انجام طلاق توافقی به دلیل دوری از تنش و تسریع، توضیحاتی در خصوص شروط الزامی پیش از اجرای این نوع طلاق دادیم که در این بین مهمترین مسأله در طلاق توافقی، توافق بین زوجین در کلیه مسائل زندگی از قبیل؛ مهریه، نفقه، اجرت المثل، جهیزیه، حضانت، نگهداری و ملاقات با فرزند یا فرزندان میباشد. همانطور که گفته شد برای ثبت طلاق توافقی و سپری کردن روند حقوقی آن، اجباری به گرفتن وکیل نیست ولی با توجه به اینکه زوجین معمولا برای دوری از هرگونه دعوی و اتلاف وقت، اقدام به درخواست برای طلاق توافقی مینمایند، با استخدام وکیل این پروسه میتواند هم سریعتر و هم با دردسر کمتری طی شود.
در یادداشت پیش رو برانیم تا مراحل باقی مانده برای در طلاق توافقی که شامل مشاوره، مدارک مورد نیاز، صدور گواهی عدم امکانی سازش، مدت اعتبار این گواهی و مراجعه به دفتر طلاق برای ثبت را مورد بررسی قرار دهیم.
اجبار یا عدم اجبار مشاوره در طلاق توافقی
همانطور که در یادداشت پیشین اشاره کردیم، بر اساس ماده 27 قانون حمایت از خانواده، در کلیه موارد درخواست طلاق، به جز طلاق توافقی دادگاه برای برقراری صلح و سازش پیش از صدور رأی، پرونده را به داوری ارجاع میدهد. با این حال دادگاه برای اینکه آخرین تلاش خود برای زنده نگه داشتن زندگی مشترک بین زوجین را انجام دهد، طرفین را به مراکز مشاوره میفرستد.
در واقع بدون نظر مشاور امکان صدور رأی گواهی عدم امکان سازش فراهم نمیشود.
در شهرهای بزرگ از جمله تهران، مراکز مشاوره در مجمتعهای قضایی وجود دارد. در خصوص مراکز مشاوره توجه به چند نکته ضروری است:
1.اگرچه بدون نظر مراکز مشاوره، دادگاه رأی عدم امکان سازش را صادر نمیکند ولی معمولا این مراکز نقشی تشریفاتی داشته و پروسه مشاوره بیش از 10 الی 15 دقیقه طول نمیکشد.
2.هزینه پرداخت جلسات مشاوره بر عهده زوجین میباشد که مبلغ آن در شهرها و مراکز مختلف متفاوت میباشد مبلغ هزینه آن بین 40 تا 100 هزار تومان در نوسان است.
3.چنانچه یکی از زوجین تمایلی به شرکت در جلسات مشاوره را نداشته باشد، حضور وکیل وی کفایت میکند(هرچند برخی از مراکز بر وجود زوجین پافشاری میکنند)
4.این جلسات معمولا در سه نوبت برگزار میشود و مراکز مشاوره برای جلوگیری از اتلاف وقت زوجین، سعی میکنند در حداکثر یک هفته این پروسه طی شود.
5.یکی از مهمترین اقداماتی که در این جلسات رخ میدهد این است که کلیه توافقات زوجین در خصوص تمامی مسائل زندگی در طی این جلسات نوشته و به امضای ایشان و یا وکلایشان میرسد که ارائه آن در دادگاه الزامی است.
مدارک مورد نیاز در جلسه دادگاه
پس از سپری کردن جلسات مشاوره و اعلام نظر کارشناس این مراکز، زوجین باید برای صدور رأی نهایی دادگاه که تحت عنوان «گواهی عدم امکان سازش» شناخته میشود در دادگاه حضور یابند. اگرچه همانطور که قبلا گفته شد با استخدام وکیل میتوان تمامی پروسه طلاق توافقی از قبیل تنظیم دادخواست، حضور در جلسات مشاوره، حضور در دادگاه و حتی حضور در دفتر طلاق برای جاری شدن صیغه طلاق را به وکیل محول کرد ولی قضات دادگاه خانواده برای اطمینان حاصل کردن از اینکه همه راههای بازگشت برای ادامه زندگی مشترک زوجین را امتحان کردهاند، حضور زوجین در جلسه دادگاه را ضروری میدانند.
بنابراین مدارک مورد نیاز در جلسه دادگاه برای صدور رأی گواهی عدم امکان سازش علاوه بر خود زوجین (برخی قضات تنها حضور وکلا را نیز میپذیرند) عبارت انداز:
1.سند ازدواج یا همان عقدنامه
2.شناسنامه یا کارت ملی زوجین
3.وکالتنامه محضری طلاق ( این وکالتنامه تنها در صورتی که زوجین اقدام به استخدام وکیل کرده باشند و تمامی امور را به وکیل سپرده باشند ضروری است)
4.توافقنامهای که در خصوص تمامی مسائل زندگی زوجین در جلسات مشاوره نوشته شده و به امضای ایشان یا وکلایشان رسیده است.
5.نظر کارشناسان مراکز مشاوره که دادگاه معرفی کرده است
6.گواهی عدم بارداری زوجه ( اگرچه برخی از قضات تنها با اقرار زوجین مبنی بر باردار نبودن زوجه حرف ایشان را تأئید میکنند ولی روند طبیعی به این شکل است که قاضی دادگاه، زوجه را جهت معاینه پزشکی به یکی از مراکز پزشکی قانونی مورد تأئیید دادگاه خانواده ارجاع میدهد.)
گواهی عدم امکان سازش
در ابتدا باید به این نکته مهم توجه کرد که بسیاری از مردم بر این باورند که با صدور رأی گواهی عدم امکان سازش از سوی دادگاه، اجرای صیغه طلاق در دفاتر طلاق قطعی است و هیچ راه بازگشتی وجود ندارد، این اشتباه از آنجا ناشی میشود که در طلاق توافقی برخی فرض میکنند گواهی عدم امکان سازش همان «حکم طلاق» است. در این خصوص باید متذکر شد که تنها در صورتی که دادگاه حکم طلاق را صادر و این حکم با دستور دادگاه در دفاتر طلاق به ثبت برسد، رضایت یا عدم رضایت زوجه از این حکم تأثیری نداشته و صیغه طلاق جاری خواهد شد حتی اگر هر یک از طرفین یا وکلایشان در دفتر طلاق حضور نداشته باشند، در حالیکه گواهی عدم امکان سازش صرفا «اجازه طلاق» محسوب میشود و نه «حکم طلاق».
در خصوص گواهی عدم امکان سازش توجه به موارد ذیل ضروری است:
1.این گواهی زمانی میتواند تبدیل به «حکم طلاق» شود که زوجین در خصوص طلاق تفاهم داشته باشند که همان طلاق توافقی محسوب میشود.
2.اگر متقاضی صدور گواهی عدم امکان سازش زوج باشد و با درخواست وی این گواهی صادر شود، در این شرایط نمیتوان زوجه را به طلاق مجبور کرد زیرا این گواهی تنها اجازه طلاق است نه حکم طلاق.
3.اگر متقاضی صدور گواهی عدم امکان سازش زوجه باشد، تنها در صورتی که علت درخواست، تحقق شرط وکالت مندرج در سند ازدواج باشد (مربوط به شروط ضمن عقد میباشد که زوج حق طلاق را به زوجه داده باشد) میتواند با استفاده از وکالتی که هنگام عقد از شوهر خود گرفته اقدام به طلاق یکطرفه نماید و در این شرایط بدون حضور زوج نیز صیغه طلاق جاری میشود.
4.اعتبار گواهی عدم امکان سازش 3 ماه میباشد.( گفتنی است که این 3 ماه از تاریخ ابلاغ محاسبه خواهد شد نه از تاریخ صدور گواهی) بنابراین اگر زوجین در مدت مقرر گواهی مذکور را به دفتر ثبت طلاق ارائه ندهند، این گواهی از اعتبار ساقط خواهد شد. و چنانچه در مدت ذکر شده گواهی را به دفتر ثبت تسلیم کنند، این دفتر مؤظف است که طرفین را برای اجرای صیغه طلاق دعوت نماید.
5.بر اساس ماده 34 قانون حمایت از خانواده: هرگاه گواهي عدم امكان سازش صادرشده، بر اساس توافق زوجين به حكم قانون از درجه اعتبار ساقط شود، كليه توافقاتي كه گواهي مذكور بر مبناي آن صادر شده است ملغي ميگردد .
*لازم به ذکر است که حکم طلاق محدودیت زمانی ندارد و پس از صدور این حکم به سوی دادگاه مقید به زمان مشخصی نمیباشد.
طلاق در دفتر ثبت
پس از انجام تمامی مراحل مذکور و پس از اینکه زوجین گواهی عدم امکان سازش را تسلیم دفتر ثبت نمودند، این دفتر موظّف است طرفین را برای جاری شدن صیغه طلاق فراخوانده و صیغه طلاق را جاری کند.
اگرچه در طلاق توافقی زوجین با تفاهم تصمیم به جدایی گرفته و پس از توافق در خصوص تمامی مسائل زندگی و سپری کردن همه مراحل برای تسریع در انجام طلاق به طور معمول در زمان مشخصی در دفتر حضور خواهند یافت ولی ممکن است در این بین به هر دلیلی سنگ اندازیهایی از سوی هر یک از زوجین صورت گیرد که برای جلویگری از آن در ذیل به صورت موردی به آنها اشاره میکنیم.
1.چنانچه پس از صدور گواهی عدم امکان سازش و تحویل آن به دفتر ثبت یکی از طرفین از طلاق پشیمان شود و در دفتر ثبت حاضر نشود امکان طلاق وجود ندارد. زیرا همانطور که گفته شد گواهی عدم امکان سازش فقط اجازه طلاق است نه حکم طلاق به همین دلیل برای جاری شدن صیغه طلاق حضور زوجین یا وکلای ایشان الزامی است.
2.در ادامه توضیح مورد قبل، برای پیشگیری از عدم حضور زوج در دفتر ثبت برای جاری شدن صیغه طلاق، در جلسه دادگاه از وی تعهد میگیرند که چنانچه در دفتر ثبت حضور نداشته باشد صیغه طلاق یکطرفه جاری خواهد شد. شاید یکی از دلایلی که استخدام وکیل برای تسریع و دوری از تنش در پروسه طلاق توافقی را لازم میکند همین مورد باشد، زیرا با حضور وکیل وی در دفتر ثبت صیغه طلاق جاری خواهد شد.
3. نمونه مقابل آن نیز در ماده 35 قانون حمایت از خانواده به صراحت ذکر شده که بدین شرح میباشد: " هرگاه زوج در مهلت مقرر به دفتر رسمي ازدواج و طلاق مراجعه و گواهي عدم امكان سازش را تسليم كند، درصورتي كه زوجه ظرف يك هفته در دفترخانه حاضر نشود سردفتر به زوجين اخطار مي كند براي اجراي صيغه طلاق و ثبت آن در دفترخانه حاضر شوند. درصورت عدم حضور زوجه صيغه طلاق جاري و پس از ثبت به وسيله دفترخانه مراتب به اطلاع زوجه مي رسد .
*تبصره فاصله بين ابلاغ اخطاريه و جلسه اجراي صيغه در اين ماده و ماده ) ۳۴ ( اين قانون نبايد از يك هفته كمتر باشد. در مواردي كه زوج يا زوجه مجهول المكان باشند، دعوت از شخص مجهول المكان از طريق نشر آگهي در جرايد كثير الانتشار يا هزينه درخواست كننده به وسيله دفترخانه به عمل مي آيد" .
4.برای جاری شدن صیغه طلاق و بر اساس ماده 1134 قانون مدنی، وجود حداقل دو مرد به عنوان شاهد ضرورت دارد که معمولا دفاتر ثبت طلاق در این مورد همکاریهای لازم را انجام میدهند.
5.با توجه به اینکه شیوه طلاق توافقی از نوع «خلعی» میباشد، پس از جاری شدن صیغه طلاق در دفاتر ثبت امکان رجوع (بازگشت) برای زوج به هیچ وجه وجود ندارد، در خصوص زوجه نیز چنانچه وی باکره و یا یائسه باشد رجوع برای ایشان نیز ممکن نخواهد بود.
*در مواردی که زوجه یائسه یا باکره نباشد، وی میتواند پس از جاری شدن صیغه طلاق به همان دفترخانهای که طلاق را صادر کرده است مراجعه و درخواست «رجوع به ما بذل» نماید.
*رجوع به ما بذل یک اصطلاح حقوقی است و بدین معنی میباشد: با توجه به اینکه جاری شدن صیغه طلاق توافقی به مانند خلع که از اقسام طلاق بائن محسوب میشود، در این نوع طلاق پس از جاری شدن صیغه و در زمان عده زن، زوج حق بازگشت را ندارد و فقط زوجه است که به سبب فدیه پرداختی به شوهرش در زمان عده رجوع کند و درخواست بازپسگیری آن را داشته باشد. هرچند این عمل مورد پسند زوج قرار نگیرد بدین ترتیب زوج نیز میتواند به همسرش رجوع کند.
*در خصوص رجوع به بذل توجه به دو نکته ضروری است؛ نخست اینکه این یک عمل یکطرفه است که فقط به وسیله زوجه صورت میگیرد و وی نیز تنها در مدت زمان عده میتواند اقدام به رجوع به فدیه نماید، همچنین زوج باید در همین دوران عده از رجوع زوجه آگاه شود تا بتواند متعاقبا حق خود را اعمال نماید.
*در طلاق توافقی برای جلوگیری از اقدام زوجه برای «رجوع به ما بذل»، زوج میتواند از دادگاه تقاضا کند که در رأی صادره امکان رجوع به ما بذل را از زوجه ساقط نماید. نکته آخر نیز اینکه امکان رجوع به ما بذل برای زنان یائسه و باکره وجود ندارد.
*برای مشاهده نموده دادخواست طلاق توافقی و انواع دیگر دادخواستهای خانواده و غیره کلیک کنید.