ایرانی بودن یا نبودن، مساله این است
داتیکان- علیرضا میرحیدری: در بین همه افراد حاضر درراهرو شلوغ اداره ثبت احوال، چهره معصوم و مضطرب دو دختر بچه افغان بیشتر از همه جلب توجه می کند، هم صحبتشان میشوم و به داستان شیلا وشیما دو دختر و اتفاقاتی که برایشان افتاده گوش میکنم، حکایت عجیبیست.
پدربزرگشان که متولد یکی از شهرهای شرقی ایران بوده و تابعیت ایرانی داشته، سالها قبل از انقلاب ایران همراه همسر ایرانیاش به این کشور مهاجرت می کند و صاحب چند فرزند میشود که همگی در خاک افغانستان به دنیا می آیند، پدر بزرگ به علت نبود امکانات کافی و عدم آگاهی از قوانین مربوط به تابعیت، اقدامی برای ثبت ولادت و گرفتن اوراق تولد و اخذ تابعیت ایرانی فرزندانش نمیکند. بعد از چند سال فوت میکند ( گواهی فوت پدربزرگ با شناسنامه ایرانی موجود است ) فرزندان که سن کمی داشتند به علت اشغال افغانستان و جنگ داخلی و ... مثل بسیاری از اهالی این سرزمین همراه مادر مجبور به مهاجرت به ایران می شوند و به علت نداشتن اطلاعات و سواد کافی و برای جلوگیری از بازداشت و اخراج از ایران، شناسنامه افغانستانی میگیرند. یکی از پسران در ایران با خانمی از اهالی افغانستان ازدواج میکند و صاحب دو فرزند میشود ( شیلا و شیما ). او که همانند پدرش ( پدربزرگ دخترها ) اطلاع و سوادی درباره قوانین تابعیت نداشته بعد از ورود به ایران به اشتباه اقدام به اخذ کارت اقامت موقت نموده و فرزندانش نیز با پاسپورت افغانستانی در مدارس ایران مشغول تحصیل می شوند. با فوت پدر و اعطای سرپرستی دختران به مادرشان، مشکلات عدیده ای مثل عدم توانایی در تمدید کارت اقامت، اجازه تحصیل و ... برای آنها ایجاد می شود و آنها مجبور میشوند با مراجعه به ادارات مختلف، اقدام به اثبات تابعیت ایرانی خود کنند که از طریق پدرشان به آنها منتقل شده است. اما مشکل آنها تازه شروع شده و با روند حقوقی بسیار پیچیدهای روبه رو میشوند که اثبات ایرانی الاصل بودن آنها را تقریبا غیر ممکن کرده است و مانع از رسیدن آنها به حقوق قانونی و شرعی خود مثل حق تحصیل و استفاده از منابع و امکانات عمومی و گرفتن سهم الارث پدرشان میشود. این درحالی است که اقوام سببی و نسبی پدر این دو دختر حاضر هستند شهادت به ایرانی الاصل بودن آنها بدهند.
اما قانون در این باره چه میگوید ؟
قانونگذاردر ماده 976 قانون مدنی بند 2 و در توضیح تابعیت تبعی چنین عنوان می کند که:« کسانی که پدر آنها ایرانیست اعم از اینکه در ایران یا در خارج متولد شده باشند تبعهی ایران محسوب میشوند »
ابتدا در تعریف تابعیت باید گفت که رابطه ای است سیاسی که فرد را به دولتی مرتبط می سازد به طوری که حقوق و تکالیف اصلی وی از همین رابطه ناشی می شود.
تابعیت تبعی نیز بدین معناست که تابعیت بواسطه ی ازدواج بزوجه و بمناسب فرزند صغیر تحمیل می شود .
پس میتوان گفت که این دختران هم شامل تابعیت تبعی شده و بواسطه ی ایرانی بودن پدرشان، ایرانی محسوب می شوند و این حق را دارند که با مراجعه به مراجع ذی صلاح ، اقدام به اثبات و احراز تابعیتشان بکنند. این خانواده ایرانی- افغان، این روزها در راهروهای دادگاه به دنبال اثبات تابعیت ایرانی خود هستند.
برای اطلاع از سرانجام پرونده این دو دختر گزارش های بعدی داتیکان را دنبال کنید