آیا اعتصاب غیرقانونی است؟
محسن کاظمپور(کارشناس حقوقی):
داتیکان: در بند ۳۳ ماده ۸ قانون رسیدگی به تخلفات اداری «اعتصاب» یکی از تخلفات اداری نامیده شده که میتواند منجر به اخراج مستخدمین دولتی شود:
«شرکت در تحصن، اعتصاب و تظاهرات غیر قانونی، یا تحریک به برپایی تحصن، اعتصاب و تظاهرات غیر قانونی و اعمال فشارهای گروهیبرای تحصیل مقاصد غیر قانونی.»
وصف «غیرقانونی» این سوال را ایجاد میکند که مگر ما اعتصاب قانونی هم داریم؟ ظاهرا خیر. هیچ جایی در قوانین ایران شرایطی برای قانونی بودن اعتصاب یا مرجعی برای صدور مجوز اعتصاب پیشبینی نشده.
پس آن کلمه غیرقانونی باید فقط صفت «تظاهرات» باشد. تظاهرات قانونی امکانپذیر است . در قانون اساسی حق راهپیمایی به رسمیت شناخته شده و در «آیین نامه چگونگی تامین امنیت اجتماعات و راهپیمایی های قانونی» (مصوب ۱۳۸۱) مشخص شده که در چه شرایطی میتوان راهپیمایی قانونی برگزار کرد (البته در دنیای واقعی که ما ندیدیم ولی بهرحال چنین چیزی غیرممکن نیست)
پس نتیجه میگیریم اعتصاب برای مستخدمین دولت (قانون تخلفات اداری مربوط به مستخدمین دولت است) همیشه غیرقانونی است ولی برای مستخدمین بخش خصوصی چطور؟
در قانون کار ایران کلمه اعتصاب به کار نرفته اما برخی حقوقدانان ماده ۱۴۲ قانون کار را به معنای به رسمیت شناختن حق اعتصاب کارگران برداشت میکنند. این ماده توضیح میدهد که اگر کارگران کار خود را رها کردند و یک کارخانه را به تعطیلی کشاندند هیات تشخیص اداره کار باید فورا به موضوع رسیدگی کند. یعنی قانونگذار حق اعتصاب را به کارگران نداده ولی توضیح داده که اگر در عالم واقع چنین اتفاقی افتاد باید چه کار کرد و حتی از کاربرد کلمه اعتصاب پرهیز کرده.
اما علاوه بر کشورهای پیشرفته دنیا، کشورهای دیگری مثل افغانستان حق اعتصاب قانونی را به رسمیت شناختند. در ماده ۷ قانون اجتماعات، اعتصابات و تظاهرات افغانستان برگزاری اعتصاب با این شرایط مجازاعلام شده:
«1- اطلاع کتبی به پلیس محل، بیست و چهار ساعت قبل از راه اندازی آن
2- درج هدف، وقت، محل و خط السیر در متن اطلاعیه
3- رعایت احکام قانون اساسی و سایر قوانین کشور و ارزشهای مندرج در اعلامیۀ جهانی حقوق بشر.
4- احترام دین مقدس اسلام و عنعنات مذهبی، ملی، تاریخی و فرهنگی کشور.
5- اجتناب از دشنام، تهدید و تخویف اشخاص و ارتکاب هر نوع حرکت مغایر آداب ، نظم و امن عامه.
6- اجتناب از خشونت، تخریب و مبارزۀ مسلحانه.»