خبرنگاران چشم و گوش جامعه هستند
داتیکان-سحر بیاتی: «رسانهها اینقدر چرتوپرت نگویند تا ما حرفمان را بزنیم». این جمله را حسن یونس سینکی معاون امور اقتصادی و بازرگانی وزارت صنعت، معدن و تجارت در حاشیه همایش گرامیداشت روز ملی اصناف در پاسخ به سؤال یکی از خبرنگاران گفته است. البته این تنها جواب این مسئول به خبرنگاران نبود، بلکه وی در ادامه گفته: «من وظیفه ندارم به شما جواب بدهم و شما خبرنگار هستید و نماینده مردم نیستید!» البته در این خصوص باید از مردم پرسید که خبرنگار را به عنوان نماینده خود در جهت پیگیری مطالباتشان قبول دارند یا خیر؟ که به نظر میرسد جواب آری باشد. اینگونه اظهار نظر از یکی از مسئولین مملکتی چند سؤال را مطرح میکند؛ نخست اینکه مگر غیر از این است که رسالت خبرنگار اطلاع دادن نیازها و خواستههای مردم به مسئولین و البته اطلاعرسانی از نوع عملکرد مسئولین برای مردم است؟ در تمام دنیا خبرنگار این حق را دارد که از دغدغههای مردم به مسئولین بگوید تا بدین طریق مسئولین بهتر بتوانند تصمیماتی در جهت رفع نیازها و خواستههای مردم داشته باشند. علاوه بر این، در شرایطی که کشور از نظر اقتصادی دوران بسیار بغرنجی را تجربه میکند و شخصی همچون آقای سینکی که یکی از مسئولین رده بالا در امور صنعت و تجارت کشور است، انتظار میرود به جای اینگونه توهین و پرخاشگری علیه خبرنگاران، در ابتدا سؤالات آنها را با دقت پاسخ دهد و در ادامه به واسطه شرایطی که ایجاد شده است، از مردم عذرخواهی نماید. چنین شیوهی پاسخدهی از سوی مسئولین این مسأله را در ذهن ایجاد میکند که نه تنها آنها گامی در جهت بهبود شرایط برنخواهند داشت بلکه اصلاً هیچ حقی برای مردم نیز قائل نیستند که نسبت به شرایط بد اقتصادی اظهار نظر نمایند. داتیکان در گفتگو با محمد شریف، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و صالح نیکبخت، وکیل و حقوقدان به بررسی حقوقی این موضوع پرداخت.
محمد شریف در ابتدای صحبتهای خود به جایگاه جریان آزاد اطلاعات و نقش خبرنگاران در این زمینه اشاره کرد. او در این خصوص گفت: «ابتدا یک اصل جهان شمول را عرض میکنم که هم باور جهانی نسبت به آن یکسان و متحد است و هم اینکه اسناد بینالمللی جهان شمول آن را تایید میکنند. این قاعده تحت عنوان جریان آزاد اطلاعات قرار دارد. این قاعده هم در ماده 19 اعلامیه جهانی حقوق بشر درج شده و هم در بند 2 ماده 19 میثاق حقوق مدنی و سیاسی که این دومی معاهده است که کشور ما نیز به آن پیوسته است که ماده 9 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز آن را در حکم قانون میداند. همچنین باید گفت که لزوم اطاعت از این ماده برای تمامی اعضای کابینه و تمام افرادی که تحت شمول قوانین جمهوری اسلامی ایران هستند، ضرورت دارد. بند 2 ماده 19 میثاق حقوق مدنی و سیاسی مقرر کرده است که جریان آزاد اطلاعات یک حق است و هیچگونه مانعی و سدی و حتی ملاحظات مرزی هم نمیتواند این حق را از مردم سلب کند. (یعنی تابعیت خبرنگار مطرح نیست حتی اگر یک خبرنگار غیر ایرانی هم از اعضای کابینه سوال کند باید پاسخگو باشد) این اصل یک قاعده جهانی است و در منشور اخلاقی خبرنگاران درج شده و موظف به رعایت آن هستند.»
این استاد دانشگاه در ادامه به نظام حقوقی ایران اشاره کرد و در این زمینه اظهار داشت: «در نظام حقوقی ایران در مرحله نخست اصل 24 قانون اساسی است که مقرر کرده نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند مگر اینکه مخل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشد. علاوه بر این، رسالت مطبوعات در قانون مطبوعات کشور نیز صراحتا اعلام کرده است که روشن ساختن افکار عمومی به عنوان ماموریت و رسالت مطبوعات تعریف شده است. همچنین در ماده 3 قانون مطبوعات آمده است که: «مطبوعات حق دارند نظرات، پیشنهادات و انتقادات مسؤلین را با رعایت موازین اسلامی به اطلاع عموم برسانند. بنابراین برای مطبوعات و خبرنگار، سؤال از مسئولین و پیگیری مطالبات مردم یک حق محسوب میشود. علاوه بر اینها ماده 5 فصل سوم قانون مطبوعات کشور، تکثیر و انتشار اخبار داخلی را حق قانونی مطبوعات قلمداد کرده است.»
شریف در ادامه افزود: «طبق این بیانات صریح قانون، ایشان نمیتوانند این حرف را به خبرنگاران بزنند و مطبوعات یکی از ابزار و آلات نظارت مردم بر مسؤلین محسوب میشود. خبرنگاران با توجه به قانون مطبوعات کشور و موازین بینالمللی حق نظارت دارند، چشم و گوش جامعه هستند و بنابراین این شخص مسئول مؤظف به پاسخگویی است. نکته غم باری که متاسفانه گویا آقایان یا توجه ندارند یا حایز اهمیت برایشان نیست، اساسا فاجعهای است که جامعه ما یا جوامعی همچون ما با آن روبهرو است و آن بیاعتمادی به رسانههای داخلی است که این موضوع مردم را به سمت رسانههای خارجی سوق میدهد و این مسأله برای امنیت ملی کشور بسیار مخاطره آمیز است. بر این اساس آقای سینکی باید آگاه باشد که پاسخگویی شفاف و مستمر آنها، باعث میشود مردم به رسانه داخلی اعتماد کنند. به نظر بنده مایهی تاسف است که یک مقام مسوول دقیقا خلاف یک موضوعی صحبت میکند که یک باور بشری است و برای تمام جهان یک باور عمومی محسوب میگردد.»
صالح نیکبخت نیز در ابتدا به این مسأله اشاره کرد که متأسفانه امروزه در کشور ما برخی از مسئولین با برخی از صاحبان مشاغل برخورد مناسبی ندارند. او در این خصوص گفت: «واقعیت قضیه این است در کشور ما مقامات حکومتی به طور عام با بعضی از صاحبان مشاغل و حرفهها نظر مناسبی ندارند و این امر گاه و بیگاه از زبان برخی از مقامات به صراحت ابراز می شود. علی الوصول این گونه مقامات مایل نیستند در کاری که انجام میدهند و یا در راس مقامی که قرار میگیرند کسی به آنها بگوید بالای چشمتان ابروست!»
او در ادامه گفت: «به نظر بنده روزنامه نگاران باید از اینکه این شخص مسئول صراحتاً آن چیز که در دل او و دیگران هم میگذرد را بیان کرده است، خوشحال باشند. آنچه او گفت تنها نظر او نیست بلکه راز دل همه کسانی است که اجازه مخالفت و معارضه حقوقی و منطقی به آنان را نمیدهند.»