مالیات نه‌تنها با دریافت درآمد اشخاص پردرآمد ضریب جینی را کاهش می‌دهد، بلکه با تأمین درآمدهای مورد نیاز دولت، از شکل‌گیری کسری بودجه و تورم ناشی از آن جلوگیری می‌کند.

داتیکان: مالیات نه‌تنها با دریافت درآمد اشخاص پردرآمد ضریب جینی را کاهش می‌دهد، بلکه با تأمین درآمدهای مورد نیاز دولت، از شکل‌گیری کسری بودجه و تورم ناشی از آن جلوگیری می‌کند.

به گزارش داتیکان و به نقل از  خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های شکل‌گیری و استمرار انقلاب اسلامی در ایران، تحقق عدالت در همه ابعاد از جمله اقتصاد بوده است. اکنون‌که بیش از 42 سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد، مناسب است نگاهی بیندازیم چه میزان به تحقق عدالت اقتصادی نزدیک شده‌ایم؟ در شاخص‌های جهانی در چه جایگاهی قرار داریم؟ مهم‌ترین اقدامی که برای تحقق عدالت اقتصادی باید انجام می‌دادیم چه بوده است؟

* شاخص اندازه‌گیری اختلاف طبقاتی چیست؟

 مهم‌ترین شاخص برای اندازه‌گیری اختلاف طبقاتی ضریب جینی است. ضریب جینی صفر یعنی همه‌ی افراد جامعه در وضعیت یکسانی قرار دارند و هرچه این شاخص به رقم 1 نزدیک‌تر می‌گردد، بیانگر آن است که اختلاف طبقاتی در جامعه بیشتر و بیشتر گردیده است. در شکل 1 ضریب جینی توزیع ثروت در کشورهای مختلف را مشاهده می‌کنید که کشورهای امریکا، روسیه، عربستان و هند بدترین شرایط را دارند.

شکل 1- ضریب جینی ثروت در کشورهای جهان

*ضریب جینی ثروت، ضریب جینی درآمد

درحالی‌که ثروت و دارایی در طول زمان در اثر انباشت مازاد درآمد به دست می‌آید (نظیر خرید زمین و خانه) اما درآمد به عایدی هر فرد در طول یک دوره‌ زمانی مشخص (مثلا یک‌سال یا یک ماه) گفته می‌شود. می‌توان برای بررسی فاصله طبقاتی در یک جامعه توزیع هر دو عنصر ثروت و درآمد را در جامعه ارزیابی کرد. این کار از طریق شاخصی به نام ضریب جینی صورت می گیرد.

ضریب جینی ثروت مهم‌ترین شاخص در ارزیابی اختلاف طبقاتی است، اما از انجا که درآمد افراد گویای کیفیت زندگی آن‌هاست. توزیع درآمد در جامعه، یا همان ضریب جینی درآمد بیانگر  تمایز در درآمد افراد و تمایز در کیفیت زندگی آنهاست. به عبارتی ضریب جینی درآمد بیانگر میزان احساس افراد از تمایز طبقاتی است.

*مقایسه اختلاف طبقاتی در ایران نسبت به سایر کشورهای جهان

در 40 سال اخیر تلاش‌های بسیاری در راستای عدالت اجتماعی و کاهش اختلاف طبقاتی انجام ‌شده است. بررسی هر دو شاخص ضریب جینی ثروت و درآمد در ایران نشان می‌دهد که درحالی‌که وضعیت ضریب جینی ثروت در ایران، نسبت به سایر کشورها در وضعیت نسبتا مطلوبی قرار دارد، اما ضریب جینی درآمد در ایران بالا است و ایران در رتبه شصتم جهان قرار دارد یعنی فقط 59 کشور در جهان از لحاظ ضریب جینی یا همان اختلاف طبقاتی، وضعیت بدتری نسبت به ایران دارند.

یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش فاصله طبقاتی در ایران، تورم است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اثر تورم بر دهک دهم (کم‌درآمد) چیزی حدود 1.5 برابر اثری است که بر دهک اول (پردرآمد) وارد می‌گردد. اولین اثر تورم افزایش ارزش دارایی ثروتمندان و آخرین اثر آن افزایش دستمزد کارگران است. تورم بالایی که طی سال‌های اخیر، به صورتی بی‌سابقه و مستمر در اثر رشد فزاینده نقدینگی بر مردم وارد شده، عاملی است بر افزایش فاصله طبقاتی در جامعه.

*روش دنیا در کاهش اختلاف طبقاتی

مالیات سازوکاری است که در آن بخشی از سود و درآمد اشخاص پردرآمد برای تأمین هزینه‌های عمومی و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر در جامعه، جمع‌آوری می‌گردد. این سازوکار، مهم‌ترین خدمت را به ثروتمندان جامعه ایفا می کند زیرا تضمین کننده مالکیت آنها بر دارایی‌هایشان است. در کشورهایی نظیر آمریکا با ضریب جینی ثروت بالا اگر از سازوکارهایی نظیر مالیات استفاده نشود، ضریب جینی درآمد به رقمی بالاتر از 60 درصد می رسید و این امر عامل شکل گیری شورش‌های اجتماعی می بود چنانکه در وضعیت کنونی نیز این کشور در شرایط با ثباتی به سر نمی برد.

در ادبیات اقتصادی، یکی از اصلی‌ترین کارکردهای مالیات، باز توزیع درآمد است. چنانچه مشاهده می‌شود، مالیات در برخی کشورها توانسته ضریب جینی درآمد را تا 24 درصد کاهش دهد.

برای درک اهمیت این رقم کافی است نگاهی به ضریب جینی در ایران شود؛ در سال 54 که ضریب جینی در بالاترین میزان خود قرار داشته، میزان آن 50 درصد بوده درحالی‌که در سال 92 که این شاخص در کمترین میزان خود قرار رسیده، میزان آن به 36 درصد رسیده است. این امر بیانگر آن است که پتانسیل مالیات برای تحقق عدالت اجتماعی بیش از تمامی اقداماتی است که از ابتدای انقلاب  تاکنون انجام‌ شده است (نظیر پرداخت یارانه نقدی تا همسان‌سازی حقوق‌ها).

مالیات نه‌تنها با دریافت درآمد اشخاص پردرآمد ضریب جینی را کاهش می‌دهد، بلکه با تأمین درآمدهای مورد نیاز دولت، از شکل‌گیری کسری بودجه و تورم ناشی از آن جلوگیری می‌کند.

براساس دیدگاه کارشناسان، مهم‌ترین و شاید تنها راه رهایی اقتصاد ایران از تورم، اصلاح ساختار مالیاتی با هدف جلوگیری از فرار مالیاتی است. منابع به دست آمده از طریق مالیات امکان حمایت از اقشار آسیب‌پذیر در جامعه را فراهم می‌آورد. ازاین‌رو است که در کشورهای توسعه‌یافته پرداخت مالیات یک مسئولیت اجتماعی به‌حساب می‌آید.