موت کورت یا شبیه سازی دادگاههای بین المللی چیست ؟
مریم آقایی
داتیکان: با وجود اینکه امروزه اصل منع توسل به زور تبدیل به یک قاعده آمره در حقوق بین الملل شده است و منشور سازمان ملل متحد اعضا را از توسل به زور در روابط خود نهی میکند اما زندگی بشر حتی در این عصر پیشرفت و تمدن نیز از مخاصمات مسلحانه دور نمانده و هر روز شاهد شعله ور شدن آتش جنگ در جای جای این کره خاکی هستیم. اختلافات سیاسی، قومی، مذهبی و قدرت طلبی دولتها دست آویزی برای آتش گشودن بر انسانهای بی گناه میشود و میلیونها غیرنظامی را آواره میکند.بعد از تاسیس سازمان ملل دیری نگذشت که دولتها دریافتند قاعده آمره منع توسل به زور نیز نمیتواند مانع از شروع مخاصمات مسلحانه شود. دولتها با بهانه های مختلف در صدد توجیه توسل به زور برآمدند و سعی در قانونی نشان دادن اعمال خود داشتند. در همین راستا بود که حقوق بشردوستانه بین المللی با هدف بشردوستانه و به دنبال کاهش اثرات مخرب مخاصمات بر غیر نظامیان شکل گرفت. با این حال تنوع کنوانسیونها و عرفهای موجود در زمینه حقوق بشردوستانه بینالمللی نیز نتوانست مانع از فجایع انسانی در مخاصمات مسلحانه شود. میلیونها انسان جان خود را از دست داده، مجبور به ترک سرزمین خود شدند، مورد بدرفتاری و سو استفادههای جنسی قرار گرفته و قربانی قدرت و جاه طلبی سران دولتها شدند. بعد از جنگ جهانی دوم هنگامی که سران نازیها و متحدانشان در دادگاههای نورنبرگ و توکیو مورد محاکمه قرارگرفتند مفهوم جرایم بینالمللی جان گرفت و جامعهی جهانی بر آن شد که علاوه بر مسئولیتی که بر دولتها بار شده است بزرگترین ناقضان حقوق بشر دوستانه را مورد تعقیب کیفری قرار دهد.
دادگاههای کیفری بینالمللی برای رسیدگی به جرایم مخاصمهی روآندا و یوگوسلاوی سابق شکل گرفتند و در نهایت در سال 2002 اساسنامهی دیوان کیفری بینالمللی لازم الاجرا شده و این دادگاه شروع به کار نمود. بدین ترتیب نسل کشی، جرایم علیه بشریت، جرایم جنگی و تجاوز جرم انگاری شدند و بزرگترین مجرمان بینالمللی تحت تعقیب قرار گرفتند. دادگاههای بینالمللی به عنوان ارکان قضایی جامعهی بینالمللی قواعد موجود را در آرای خود و در موقعیتهای واقعی به کار بستند و رویه قضایی بینالمللی را شکل دادند. امروزه این رویه به همراه معاهدات و عرفهای موجود از منابع ارزشمند حقوق کیفری بینالمللی و حقوق بشردوستانه بینالمللی به شمار میروند. در این میان جامعه بینالمللی به نقش جوانان در گسترش صلح و امنیت بینالمللی پی برده است. دانشگاهها و نهادهای بینالمللی تلاش میکنند که موقعیتهای متعدد آموزشی را برای دانشجویان فراهم آورند که بر خلاف روشهای سنتی آموزشی که بیشتر به انتقال مفاهیم انتزاعی تاکید داشتند، با درگیر کردن دانشجویان در واقعیتهای جوامع، نیروهایی را تربیت کنند که قابلیت کاربرد قواعد در دنیای واقعی را دارند. یکی از این موقعیت ها موت کورتها هستند.
موت کورتها با شبیه سازی مراکز حل اختلاف داخلی یا بینالمللی، دانشجویان را در موقعیتی قرار میدهند که بتوانند از دیدگاههای مختلف به موقعیت مشابه نگاه کنند. از منظر روانشناسی موت کورتها دانشجویان را تشویق به فاصله گرفتن از خود مرکز بینی و توجه محض به عقاید و باورهای خود میکنند و به آنها آموزش میدهندکه هر دعوی از دو یا چند طرف تشکیل میشود که خود را محق میدانند. از منظر حقوقی در این مسابقات دانشجویان با طریقه جستوجوی منابع، یادگیری عمیق اصول و قواعد حقوقی، کاربرد دانستهها در موقعیتهای متعدد، استدلال حقوقی، رویه قضایی بینالمللی، نگارش لوایح، مهارتهای وکالتی، رفتار حرفهای و... آشنا میشوند و تجاربی را کسب میکنند که تاثیرات بسیار گستردهای در زندگی شخصی، اجتماعی و حرفهای آنها خواهد داشت. موت کورتها محیطی را فراهم میآورند که هم موجب پیشرفت شخصی دانشجویان و هم باعث پیشرفت علمی و اخلاق حرفهای در عرصهی داخلی و بینالمللی میشود. امروزه تنوع موت کورتها به دانشجویان این اجازه را میدهد که با توجه به علاقه و توانمندی خود در مسابقات مختلف شرکت کرده و ضمن یادگیری بیشتر مسائل حقوقی حوزه مربوطه در پیشبرد اهداف کلان جامعهی بینالمللی نیز مشارکت داشته باشند. دانشگاه علامه طباطبائی نیز سالهاست که با اعزام دانشجویان خود به این مسابقات در ترویج و گسترش روشهای نوین آموزشی نقش گستردهای ایفا کرده است. تاکید این دانشگاه بر آموزش نسل جوان موجب شده است که اعضای تیمها و مربیان آن همیشه از میان جوانان انتخاب شوند. تیم دانشگاه علامه طباطبائی در مسابقات شبیه سازی دیوان بینالمللی کیفری متشکل از خانم نیلوفر فروزانفر و آقایان علی زهره، سید محمد محسن سیداحمدی و علی مسعودیان از دانشجویان کارشناسی حقوق و مربی گری خانم مریم آقائی دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بین الملل بود که جزو جوانترین تیمهای شرکت کننده در این مسابقات شناخته شده و توانستند با کسب رتبهای بیسابقه برای کشور عزیزمان افتخار آفرینی کنند.