دستگیری کودکان کار تحت چه عنوانی صورت گرفته است؟
داتیکان: سازمان بهزیستی چند صباحی است برای حل مشکل کودکان کار، برنامهای برای دستگیری این افراد ارائه داده است. با این حال این دستگیریها که در چندروز اخیر بسیار گسترده صورت گرفته است، مشکلاتی را به بار آورده است. در همین خصوص طیبه سیاوشی نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در گفتگوی امروز خود با خبرگزاری ایسنا گفته بود که در جریان این دستگیریها، فعلا سه کودک گم شدهاند. به گفته این نماینده مجلس، این دستگیریها به دستور فرمانداری تهران انجام شده که فقط در روز سهشنبه هفته گذشته، 131 کودک دستگیر شدهاند. اینکه آیا دستگیر کردن این افراد راه حل چاره برای پایان دادن یا حداقل کاهش کودکان کار و تکدی گری است سوال مهمی است که فعلا پاسخی برای آن نمیتوان متصور شد. در جریان این دستگیریها برخی از خانوادههای کودکان برای آزادی آنها در مقابل مرکز یاسر و بعثت (محل نگهداریشان) جمع شدند ولی اقدام مناسبی در این خصوص صورت نگرفته است. داتیکان در گفتگو با نعمت احمدی (وکیل و حقوقدان) و دکتر منصور رحمدل (وکیل و استاد دانشگاه) زوایای حقوقی این رخداد را مورد بررسی قرار داد.
نعمت احمدی با اشاره به اینکه هرگونه بازداشتی باید از سوی مقام قضایی صورت گیرد، گفت: «هیچ مقام و مرجعی قادر نیست افراد را بازداشت کند مگر اینکه دستور قضایی در آن خصوص داشته باشد. بنابراین باید دید که فرمانداری تهران بر اساس چه حکمی دستور بازداشت این افراد را داده است. به نظر من بحث بازداشت این افراد مطرح نیست، بلکه آنچه رخ داده است در مسیر ساماندهی بوده است. همچنین چون این افراد را به مرکز یاسر و بعثت بردهاند، موضوع ساماندهی آنها مطرح میشود و نه بازداشت.»
منصور رحمدل نیز در ابتدا به این مسأله اشاره کرد که اساسا اگر کسی مرتکب جرمی نشود، هیچ شخصی نمیتواند او را بازداشت کند. رحمدل درباره دستگیری این کودکان گفت: «ممکن است این دستگیری از باب پیشگیری از وقوع جرم باشد. و یا به خاطره جلوگیری از سواستفاده از این کودکان دستگیری صورت گرفته باشد. با این حال اگر از باب تکدیگری این افراد دستگیر شده باشند، بر اساس قانون نمیتوان این کودکان را بیش از 24 ساعت بازداشت کرد.»
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: «طبق ماده 712 و 713 قانون مجازات اسلامی، تکدی گری جرم است و دستگیری این افراد اگر با عنوان تکدیگری صورت گرفته باشد، خلاف قانون نیست. بنابراین و طبیعتا فرمانداری تهران با دستور قضایی اقدام به دستگیری این افراد نموده است. اگر هم از باب ساماندهی این اتفاق صورت گرفته باشد، شرایط متفاوت خواهد بود. از این رو تا زمانی که مشخص نشود دستگیری این افراد تحت چه عنوانی بوده است، نمیتوان به طور دقیق در این زمینه اظهار نظر کرد.»
نعمت احمدی در ادامه به این مسأله پرداخت که بحران کودکان کار و تکدیگری بسیار پیچیدهتر و عمیقتر از آن است که با این روشها حل شود. او در اینباره گفت: «مسأله عمیقتر از این است که در موضوع کودکان کار فقط به بحث بازداشت توجه کنیم. باید به این موضوع دقت کرد که این کودکان چه کسانی هستند؟ خانواده این افراد چه کسانی هستند و کجا زندگی میکنند؟ هویتشان چیست؟ آیا شناسنامه ایرانی دارند؟ به نظر میرسد اینها بخشی از سوالاتی باشد که حول این افراد میچرخد.»
احمدی در ادامه با بیان اینکه در چند وقت گذشته شخصا چند روز این افراد را رصد میکرده است گفت: «در چند وقت اخیر شرایط برخی از این افراد را رصد میکنم. در همین تحقیق میدانی بسیار سطح پایین بنده، متوجه شدم که با یک فاجعه جدی روبه رو هستیم. به نظر من با این معضل اجتماعی باید ریشهای برخورد کنیم. باید نخست هویت این افراد مشخص شود که آیا ایرانی هستند یا از مرزهای شرقی و به جهت همین کار (تکدی گری و کار) وارد ایران شدهاند. من معتقدم که مدتهاست شکل کودکان کار تغییر کرده و باید در ابتدا متولی رسیدگی به این معضل مشخص شود. آیا بهزیستی متولی است یا شهرداری یا فرمانداری و یا قوه قضائیه؟»
این وکیل دادگستری در ادامه گفت: «ما با یک مافیایی روبه رو هستیم که بسیار حرفهای در این کار مشغول هستند. به نظر من یک تیم روانشناسی و مردم شناسی پشت این افراد وجود دارد. من یک روز به تنهایی سوار ماشینم شدم و مسیری را طی کردم، در آن روز افراد بسیار کمی برای تمیز کردن شیشه ماشین یا گدایی نزد من آمدند. روز بعد با همکار خانومم رفتم و آن روز تعداد زیادی برای تمیز کردن شیشه ماشین و روشهای مختلف تکدیگری به سمت ماشین من آمدند. روز آخر هم با دکتر محمد آشوری و دکتر نجادعلی الماسی از میدان ونک تا سر خیابان فرشته با ماشینی نسبتا مدل بالا رفتم. در آن روز مشاهده کردم که این افراد مبالغ کمتر از 5 هزار تومان را یا نمیگرفتند و یا اینکه با زور میپذیرفتند.»
احمدی در پایان گفت: «به نظر من این افراد نه مستحق هستند نه چیز دیگری. من حاضر هستم هزینه سه نفر را بدهم و سه روز این افراد در مناطق مختلف به صورت نامحسوس این گروهها را تعقیب کنند چون این افراد یک مافیای جدی هستند و چه بسا سو استفادههای زیادی از این کودکان میکنند.»