اعدام یا زندان، چه مجازاتی در انتظار روح الله زم است؟
داتیکان: روحالله زم که در سالیان اخیر به دلیل انتشار برخی اخبار و اسناد، رسانههای داخلی و خارجی را مجبور به واکنش میکرد، دیروز خودش به عنوان تیتر یک رسانهها تبدیل شد. خبر دستگیری وی از سوی سازمان اطلاعات سپاه پاسداران و انتشار آن در کانال صدای مردم (آمد نیوز) که متعلق به زم بوده است، از ابعاد مختلفی قابل تحلیل و بررسی است. با این وجود، عناوین اتهامی و مجازات احتمالی روحالله زم از منظر قوانین داخلی، باعث شد یکبار دیگر به تحلیل ماده 508 قانون مجازات اسلامی بپردازیم. ماده ۵۰۸ قانون مجازات اسلامی مقرر کرده: «هر کس یا گروهی با دول خارجی متخاصم به هر نحو علیه جمهوری اسلامی ایران همکاری نماید، در صورتیکه محارب شناخته نشود به یک تا ده سال حبس محکوم میگردد.» داتیکان در گفتگو با نعمت احمدی به بررسی این موضوع میپردازد.
احمدی در ابتدا به این مسأله اشاره کرد که شرایط و قراین نشان از این دارد که حکم محارب در انتظار روحالله زم قرار دارد و به احتمال قریب به یقین، کیفرخواست وی بر اساس ماده 508 قانون مجازات اسلامی تنظیم خواهد شد. وی در خصوص این ماده گفت: «ماده 508 دو بخش دارد: بخش نخست آن اعلام میکند یک فرد یا گروه چگونه محارب شناخته میشود و بخش دوم به این مسأله میپردازد که اگر محارب نباشد، یک تا ده سال حبس در انتظار محکوم علیه خواهد بود.»
این وکیل دادگستری در ادامه به تحلیل ماده 508 پرداخت و در این زمینه گفت: «این ماده، در مورد ارتباط افراد با دول متخاصم است. یک بحث این است که در میان حدود 200 کشوری که عضو سازمان ملل هستند و به جز اسرائیل که ما آن را به عنوان دولت نمیشناسیم؛ دولتی از منظر قوانین جمهوری اسلامی ایران متخاصم است یا خیر؟ اگر این فرض را بپذیریم که بعضی از مقامات امنیتی و قضایی، تعدادی از کشورها را متخاصم میدانند، آن موقع مبحث نوع برخورد با افرادی از قبیل آقای زم متفاوت خواهد بود و بخش نخست ماده 508 شامل حال این افراد خواهد شد.» این وکیل دادگستری در ادامه به نوع عملکرد روحالله زم اشاره کرد و در این زمینه گفت: «سؤال اساسی اینجاست که آیا آنچه که به صورت خبر از سوی آقای زم، پخش میشده است، اینها جزء اسناد طبقهبندی شده محسوب شده و عنوان جاسوسی به این شخص بار میشود یا در ذیل نشر اکاذیب قابل بررسی است؟ چنانچه این اخبار و اسناد را به عنوان نشر اکاذیب بپذیریم، طبیعتاً جرم روح الله زم ارتباطی با ماده 508 پیدا نمیکند و باید به ماده 19 قانون جرایم رایانهای رجوع کنیم. این ماده مقرر میدارد: «هر کس از طریق سیستم رایانهای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر نماید یا در دسترس دیگران قرار دهد یا اعمالی را بر خلاف حقیقت راساً یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی نسبت دهد به نحوی که موجب تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی یا ضرر غیر شود، علاوه بر اعاده حیثیت به حبس از سه ماه و یک روز تا شش ماه یا پرداخت جزای نقدی از دو میلیون و پانصد هزار تا پنج میلیون ریال محکوم خواهد شد.»
این حقوقدان برجسته در ادامه افزود: «چنانچه ما اسناد و اخبار منتشر شده از سوی آقای زم را به عنوان اسناد سری و محرمانه بدانیم (صرف نظر از اینکه در مورد خود اسناد سری و محرمانه نیز در قانون مجازات اسلامی مجازاتهای لحاظ شده که عنوان محارب پیدا نمیکند)، ماجرای محارب بودن وی با سوال و چالش مواجه خواهد شد. اما اگر ارتباط با دول متخاصم را به عنوان اتهام روح الله زم در نظر داشته باشیم، با ماده 508 سر و کار خواهیم داشت. هرچند همانطور که عرض کردم این ماده از دو بخش تشکیل شده و در بخش دوم بحث محارب بودن مطرح نیست و فقط مجازات حبس در نظر گرفته شده ولی به نظر میرسد با توجه به شرایط روح الله زم و واکنشهایی که از سوی برخی مقامات مشاهده شده است، باید منتظر کیفرخواستی با عنوان اتهامی محارب برای وی باشیم.»
نعمت احمدی در ادامه به مسأله افشای اسناد دولتی و محرمانه پرداخت و در این خصوص گفت: «به باور بنده، نمیتوان عناوینی نظیر افشای اسناد دولتی و محرمانه، نقشههای نظامی و مسائلی از این دست را به روح الله زم منتسب کرد زیرا این مدارک در اختیار وی نبوده. کلمه افشا در مواردی مورد استفاده قرار میگیرد که اسناد در اختیار شخص باشد. بر این اساس باید گفت که در مورد روح الله زم ما به احتمال زیاد با ماده 508 مواجه هستیم. حال اینکه آیا امروزه از منظر جمهوری اسلامی ایران دولت متخاصی وجود دارد یا خیر؟ بحثی است که تفسیرهای متفاوتی در مورد آن وجود دارد. موضوع دیگری که باید مد نظر قرار گیرد این است که ماده 508 از لفظ «همکاری» استفاده کرده است. این همکاری میتواند در قالبهای نظامی، افشای اطلاعات و موارد دیگری نیز صورت گیرد. به نظر میرسد در مورد روح الله زم با همین موضوع افشای اطلاعات و اسناد مواجه هستیم. حال سؤال اساسی اینجاست که عنوان اتهامی وی قابل انتساب به ماده 508 قانون جزاست یا ماده 19 جرایم رایانهای. برای آگاهی از این موضوع باید در انتظار صدور کیفرخواست وی باشیم. این مطلب را نیز باید اضافه کنم که چنانچه هزینههای اداره و نگهداری این سایت و کانال به وسیله سازمانهای جاسوسی نظیر موساد و ... انجام میشده است، ماجرا متفاوت خواهد بود.»
احمدی در پاسخ به این سؤال خبرنگار داتیکان که چنانچه ثابت شود افرادی در داخل کشور چه به عنوان شخص حقیقی و چه به عنوان شخص حقوقی، اطلاعات و اخباری را برای آقای زم ارسال میکردند، در این شرایط چه وضعیت حقوقی قابل تصور است؟ اظهار داشت: «در این وضعیت ما با تشکیل یک گروه و باند معاند مواجه هستیم. اگر فی الواقع این اتفاق افتاده باشد، مرتطبین با ایشان را میتوان در یک باند معاندی تعریفشان کرد و حالا باید دید افشای آن اسناد از سوی روح الله زم از کانال این افراد صورت میگرفته یا خیر؟ چنانچه پاسخ مثبت باشد، مجازات این افراد حتی بیشتر از زم است. در چنین شرایطی، مجازات این افراد «در اختیار قرار دادن اسناد محرمانه است» و مجازات زم «افشای اسناد». من معتقدم بیشتر اخبار و اسنادی که از کانال آمد نیوز منتشر میشد، نشر اکاذیب بود و این نشر اکاذیب به قصد تشویش اذهان عمومی انجام شده است. در اینجا باید به این مسأله اشاره کنم که ماده 104 قانون مجازات اسلامی، جرایم قابل گذشت را ذکر کرده که نشر اکاذیب جزء جرایم قابل گذشت محسوب میشود.»
نعمت احمدی در پایان به این موضوع اشاره کرد که در صورت همکاری روح الله زم با دستگاههای امنیتی و قضایی و اعلام اسامی همکارانش و نیز توبه کردن، امکان تغییر شرایط وجود دارد. وی در همین خصوص گفت: «بیینید ما در جرایم از این دست، چنانچه متهم همکاری کامل کند و توبه نماید، میتوان عنوان محارب را از عناوین اتهامی حذف نمود. توبه نمودن از مصادیقی است که شارع آن را دلیل بر حذف عنوان محارب میداند، زیرا مجازات محارب فقط قتل نیست و موارد دیگری نظیر قطع دست و پا را نیز شامل میشود. با این وجود باید منتظر ماند و دید چه کیفرخواستی علیه وی صادر خواهد شد.»